Ի՞նչ է ձեզ հետ կատարվում, հայե՛ր, որտե՞ղ է ձեր ուղեղը. Տեր-Գրիգորյանց

Հայերը ոսկորի պես կանգնած են թուրքական աշխարհի կոկորդին: Իսկ ովքե՞ր մեզ դարձրին ոսկոր, հենց իրենք` թուրքերը, սակայն այստեղ իր դերակատարությունն ուներ նաեւ Ռուսաստանը: Այս տեսակետին է 90-ականներին ՀՀ պաշտպանության նախարարությունում ամենաբարձր պաշտոնները զբաղեցրած եւ այժմ ՌԴ-ում բնակվող ԽՍՀՄ եւ ՀՀ գեներալ-լեյտենանտ ՆՈՐԱՏ ՏԵՐ-ԳՐԻԳՈՐՅԱՆՑԸ:

— Թուրքերը ոչնչացրին 1,5 միլիոն հայերին, իսկ դրանից հետո` ռուս բոլշեւիկները 1921 թվականի մարտի 16-ին եղբայրական դաշինք կնքեցին ցեղասպան Թուրքիայի հետ եւ խլեցին Նախիջեւանը: Ապա նաեւ ստորագրվեց Կարսի պայմանագիրը, որով խլեցին Ղարաբաղը մեզնից: Այդպես կամաց-կամաց Հայաստանի տարածքը դարձավ ընդամենը 29 հազ. քառ. կմ: Փառք Աստծո, շնորհիվ Նժդեհի մեզ մնաց Զանգեզուրը, եւ կեցցեն նրանք, ովքեր կանգնեցրին նրա արձանը Երեւանում: Եվ որպեսզի գոնե ունենայինք մեկ դաշնակից` մենք փորձեցինք ռուսական անկլավ ստեղծել Հայաստանում, ինչպիսին Գյումրիի ռուսական ռազմաբազան է: Մինչդեռ որոշ հայեր գոռում էին, թե թող գնան այստեղից: Մինչդեռ եթե ռուսներն էլ բազան հանեն եւ հեռանան Հայաստանից, այդտեղ ոչ ոք չի մնա: Ի վերջո, Հայաստանը գտնվում է շրջափակման մեջ, եւ անհրաժեշտ է ունենալ գոնե մեկ ուժեղ դաշնակից, ինչպիսին այսօրվա Ռուսաստանի Դաշնությունն է, որն ունի ատոմային զենք, խոշորագույն զինված ուժեր եւ հեղինակավոր նախագահ, իսկ հայերը դեռ պոչ են խաղացնում: Հայաստանում չկան նույնիսկ գործարաններ, որտեղ ծանր հրետանու համար արկեր արտադրվեն ու փամփուշտներ, միայն հիմա է, որ այդտեղ սկսել են փամփուշտներ արտադրվել: Իսկ ձեզ համար այդ ամենն անում է ՌԴ-ն: Դուք չեք էլ պատկերացնում, թե այս կռվի ընթացքում ինչ միջոցներով եւ ինչպես է Ռուսաստանը կարողացել տարբեր երկրների միջոցով զենք մատակարարել` փակ սահմաններով եւ փակ օդային տարածքով: Իսկ ի՞նչ արեց Հայաստանի ղեկավարությունը, հրամայեց հետ քաշվել, եւ թողեցին մեծ քանակի զինամթերք ու փախան: Մի տեղում թողեցին մեծ քանակի զենք եւ փախան, իսկ մյուս տեղերում զենքը չէր բավարարում:

– Պարոն գեներալ, կարծում եք` արցախյան 44-օրյա պատերազմի ժամանակ կոնկրետ մարտավարական սխալնե՞ր են եղել:

– Մի՞թե չէին կարդացել Հայրենական մեծ պատերազմի պատմությունը, որ հետ քաշվելիս պետք է ամեն ինչ պայթեցնել եւ ոչնչացնել` կամուրջները, գործարանները, ենթակառուցվածքները, որպեսզի հակառակորդն այն չօգտագործի: Իսկ հայերը հատուկ թողեցին այդ ամենը, եւ իրենք էլ չկարողացան պաշտպանվել: Կամ, օրինակ, պատերազմի ժամանակ ստեղծվում է երկրի պաշտպանության գլխավոր կոմիտե: Իսկ ի՞նչ արեց Նիկոլ Փաշինյանը, նա վերցրեց իրեն խորհրդական մի մարդու, ով ռազմական գործում ընդհանրապես ոչինչ չի հասկանում:

Մի՞թե կարելի էր այդպիսի հիմարություն անել: Դեռ լավ է, որ Հայաստանի զորքը չմտավ Ղարաբաղ, որովհետեւ հակառակ դեպքում` պատերազմ կսկսվեր Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ: Իսկ այդ ժամանակ Թուրքիան կասեր, որ իրենց երկրորդ պետության ապահովության համար հարձակվում են Հայաստանի վրա: Նիկոլ Փաշինյանը բղավում էր, թե հրավիրում է կամավորների, որ գնան պատերազմ: Լսե՛ք, ի՞նչ կամավորներ, եթե պատերազմ էր գնում ահաբեկչական զինված հանցագործների դեմ: 200 հազարանոց զինված խմբավորումը հարձակվել էր փոքրիկ Ղարաբաղի Պաշտպանության բանակի վրա: Պետք էր մոբիլիզացիոն պլան կազմվեր եւ իրականում ռազմական դրություն հաստատվեր: Մինչդեռ կամավորականները գնում էին զինկոմիսարիատ, ասում էին, որ` օրինակ, սակրավոր եմ, իսկ նրան տալիս էին զենքը եւ ասում` ահա գնա այսինչ դիրքը, փոխանակ նրան ուղարկեին ականապատելու կամ ականազերծելու ինչ-որ տարածքներ: Արդյունքում ավտոմեխանիկը կռվում էր զենքով, եւ կատարյալ խառնաշփոթ էր ստեղծվում: Ի՞նչ է ձեզ հետ կատարվում, հայե՛ր, որտե՞ղ է ձեր ուղեղը: Հենց սխալ հրահանգների պատճառով էլ ամեն ինչ քայքայվեց, եւ վաղուց պարզ էր, որ այս պատերազմն ավարտվելու է պարտությամբ:

– Ըստ Ձեզ, միտումնավո՞ր են որոշ գործողություններում ձախողել հնարավոր ամեն ինչ:

– Ուղղակի ամեն ինչ խառնեցին իրար: Կարծես թե, աջ ձեռքով բռնեին ձախ ականջը, ձախ ձեռքով` աջը: Տպավորություն էր, որ հատուկ է արվում, որովհետեւ անգամ անտաղանդ հիմարը չէր կարող անել այդպես: Ներողություն, եթե կոպիտ եմ իմ գնահատականների մեջ, բայց հոգիս ցավում է® Այս պատերազմում խախտված էին բոլոր ռազմական օրենքները եւ մարտական գործողությունների բոլոր կանոնները: Ամբողջ ռազմական քաղաքականությունը տակնուվրա էր, ամեն ինչ գլխիվայր էր: Ախր հնարավոր էր գոնե դիմադրել, եւ պետք է խոնարհվել հայ ժողովրդի առաջ, հայ սպաների ու զինվորների, ովքեր, այնուամենայնիվ, 44 օր շարունակ պայքարում էին ծայրահեղ իսլամիստականների դեմ: Վերջերս ՀՀ պաշտպանության նախարարը ելույթ ունեցավ եւ ասաց, որ պետք է փոփոխություններ անել բանակում: Սա ճիշտ քայլ է, պետք է փոխել ամբողջ համակարգը, կառուցվածքը, ղեկավարումը, որովհետեւ պատերազմը ցույց տվեց, որ այժմ պետք է այլ համակարգ ընտրել ղեկավարման: Այժմ ձեր դեմ պատերազմում է ոչ միայն Ադրբեջանը, այլ ամբողջ թուրքական աշխարհը` թուրքական զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ղեկավարությամբ, որի բանակը երկրորդն է համարվում ՆԱՏՕ-ում` ԱՄՆ-ից հետո:

– Թուրքական հեռուստաալիքները վերջերս ներկայացրել էին իրենց հեղինակած աշխարհի նոր քարտեզը, ըստ որի, մինչեւ 2050 թվականն Անկարայի իշխանության ներքո պետք է անցնեն մի շարք տարածքներ, այդ թվում` ՌԴ-ի հարավային շրջաններից: Սա նշանակո՞ւմ է, որ պետք է սպասել նոր պատերազմի:

– Իրենք ամբողջ կյանքում էլ ցանկացել են գրավել մեծ տարածքներ եւ նախեւառաջ ոչնչացնել Հայաստանը, հետեւաբար միշտ էլ ունեին ինչ-որ քարտեզներ: Սա ընդհանրապես գաղտնիք չէ: 90-ականներին էլ իրենք ունեին նույն պլանը` վերցնել Ղարաբաղը, Զանգեզուրը, միանալ Նախիջեւանի հետ եւ հարձակվել Երեւանի վրա: Այսպես էր մտածում Ադրբեջանը այն ժամանակ եւ հիմա, որը կրկնում եմ` թուրքական երկրորդ պետությունն է:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

iravunk.com