ԱՀ ԱԺ նախկին նախագահ. «Ոչ մեկիս առանձնահատուկ դեր չի վերապահվելու այս նվաստացուցիչ արդյունքների տարեգրության մեջ»

«Իրավունքի» զրուցակիցն է Արցախի հանրապետության Ազգային ժողովի նախկին նախագահ, Արցախի ժողովրդավարական կուսակցության նախագահ, պետական գործիչ ԱՇՈՏ ՂՈՒԼՅԱՆԸ:

֊Պարոն Ղուլյան, Դուք այն պետական գործիչների շարքին եք դասվում, ով ողջ պատերազմի ընթացքում Արցախը չլքեց եւ տեղյակ էր կատարվող իրադարձությունների մասին: Պատերազմից վեց ամիս անց, վերլուծելով իրողությունները, որն ՞ է, ըստ Ձեզ, պատերազմի նման ելքի գլխավոր պատճառը:

֊Արցախը չլքելու մեջ որևէ արտառոց բան չկա, և իմ ընտանիքը հազարավոր հայ ընտանիքներից չէր կարող տարբերվել: Առավել ևս, որ բազմաթիվ այլ պետական, քաղաքական, ռազմական գործիչներ նույնպես Արցախում էին: Մեզանից ամեն մեկն այդ օրերին փորձում էր ինչ-որ մի հատվածում որոշակի պարտավորություններ ստանձնել, բայց ստիպված եմ ափսոսանքով արձանագրել, որ այդպես էլ համակարգված ինստիտուցիոնալ աշխատանք չստացվեց այդ պատրաստակամ ներուժի ընդգրկմամբ:

Հատկապես պատերազմից հետո և հիմնականում սոցիալական ցանցերում հաճախակի են հնչում հարցեր ու հարցադրումներ, թե միթե՞ դուք (նկատի ունեն նախկին պաշտոնյաներին) տեղյակ չէիք, թե իրականում ինչ է կատարվում: Ես իմ մասով կարող եմ հաստատապես ասել. իհարկե, կասկածներ կային, որ ինչ-որ անցանկալի զարգացումներ են ընթանում, բայց այդ օրերին մենք շատ էինք ուզում հավատալ պաշտոնական քարոզչությանը, իսկ այլ աղբյուրների ընտրություն համարյա չկար: Երբ որ հարավային թևում մեր պաշտպանությունը ճեղքում տվեց՝ ինձ մոտ ներքին համոզմունք կար, որ ուր որ է կկանգնեցվի պատերազմը, քանի որ նման վիճակում անհնար է, որ կոնֆիդենցիալ բանակցություններ չընթանան և որ հայկական կողմից իշխանությունները մեր դաշնակիցների հետ այդպիսի աշխատանք չտանեն: Պարզվեց, որ այստեղ էլ մեր սպասումներն իզուր էին: Իսկ երբ հոկտեմբերի 20-ից, շատերի նման, ինձ էլ «բռնացրեց» համավարակը՝ արդեն երկու շաբաթով դուրս մնացի ընդհանուր հոսքից:

Պատերազմի նման ելքի գլխավոր պատճառը մեր անպատրաստվածությունն էր այդ մակարդակի ռազմական գործողություններին: Ես առաջին անգամ չեմ այս մասին ասում, քանի որ համոզված եմ, որ պատերազմը, իսկ ժամանակակից պատերազմների դեպքում՝ առավել ևս, պահանջում է հատուկ՝ ճգնաժամային իրավիճակի կառավարում և ղեկավարում: Մեր պետական կառավարման համակարգերը թե՛ Հայաստանում և թե՛ Արցախում ունակ չէին այդպիսի կառավարում իրականացնել, բայց այդքանով հանդերձ և նույնիսկ հիմա, շարունակում են ձևացնել, թե իրենք անփոխարինելի են: Իմ այս գնահատականները, գրեթե վստահ եմ, իշխանության օղակներում ընդունելու են որպես նախկին իշխանավորի նեղացվածության նշան, բայց գոնե հիմա պետք է վեր կանգնել այդ մանրախնդիր դիրքից, այդ պայմանական «աստիճանակարգումից». այս ձախողման հետևանքները բոլորս ենք զգում, ոչ մեկիս առանձնահատուկ դեր չի վերապահվելու այս նվաստացուցիչ արդյունքների տարեգրության մեջ: Պարտություն կրած իշխանությունը պետք է հեռանա՝ ճանապարհ տալով պարտվողի հոգեբանությունը փոխող, պառակտումը մերժող և ազգը համախմբող քաղաքական ու հանրային ուժերին:

— Վերջին շրջանում գաղափարներ են գեներացվում, որ Արցախի գոյությունը տարածաշրջանի խոշոր խաղացողների համար անհրաժեշտ է միայն որպես տարածք, եւ, որ որպես սուբյեկտ Արցախի գոյությունը ընկալելի չէ նրանց համար: Խնդրում ենք, Ձեր դիտարկումը այս առումով:

-Նման գաղափարներ գեներացնող շահագրգիռ կողմեր միշտ էլ գտնվելու են, լինեն դրանք փոքր կամ խոշոր տրամաչափի և նրանց նպատակը շատ պարզ է՝ բոլորին համոզել, որ այստեղ ինքնորոշման իրավունքն իրացրած ժողովուրդ չկա, այդ ժողովրդի իրավունքները և, առաջին հերթին գոյաբանական իրավունքը, պաշտպանող պետականություն չկա և այլն: Մեր խնդիրը պետք է դրա հակառակը լինի՝ ամեն օր և բոլոր գործողություններով ապացուցել, որ Արցախի Հանրապետությունում ապրող ժողովրդի ինքնորոշումը չի հակասում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը և այն, ինչ տեղի է ունեցել 2020թ. աշնանը՝ 1991թ. նմանությամբ, Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված ռազմական ագրեսիա է: Մեր սուբյեկտայնությունը վերականգնելու խնդիրը բարդ է, բայց իրականացնելի է, եթե գործենք խելամիտ ու հաշվարկված ծրագրով:

— Պարոն Ղուլյան, Իլհամ Ալիեւը առիթը բաց չի թողնում հայտարարելու, որ Արցախի հիմնախնդիր այլեւս գոյություն չունի, այս հռետորաբանությունը որքանո ՞վ է աղերսվում իրական քաղաքականության հետ:

-Ադրբեջանի ղեկավարը քիչ առաջ նշված և նախապես մշակված այդ ծրագրի ու քաղաքականության հեղինակներից մեկն է, ուստի զարմանալի կլիներ, եթե նա ուրիշ կերպ արձագանքեր: Մեզ համար կարևոր պետք է լինի այն դիրքորոշումը, որ հնչում է միջազգային ատյաններից, Մինսկի խմբի համանախագահ երկրներից: Այս իմաստով ելակետային պետք է ընդունել Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վ. Պուտինի գնահատականը, որը նա տվել է 2020թ. տարեվերջի իր մամլո ասուլիսում. «Մինչդեռ տարածքի վերջնական կարգավիճակը կարգավորված չէ: մենք պայմանավորվել ենք, որ պահպանում ենք ստատուս-քվոն՝ այսօրվա դրությամբ գոյություն ունեցող վիճակը…»: Սրանից ավելի պարզ դժվար է ասել, որ հիմնախնդիրը դեռ վերջնական կարգավորված չէ և այս տեսակետին է տարածաշրջանում խաղաղության ու կայունության գլխավոր երաշխավորի դեր ստանձնած երկրի ղեկավարը:

— Պարոն Ղուլյան, որքանո ՞վ եք կարեւորում ռուս խաղաղապահների ներկայությունը Արցախում:

-Ռուս խաղաղապահների ներկայությունը ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության գոտում այլևս իրողություն է և պետք է ելնել այս վիճակից: Դրա նախապատմությունն էլ այն է, որ Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած և Թուրքիայի աջակցությամբ Արցախի դեմ 2020թ. սեպտեմբերին ծավալած պատերազմը կանգնեցվել է Ռուսաստանի Դաշնության և անձամբ նախագահ Վ. Պուտինի անմիջական միջամտությամբ, և Հայաստան-Ադրբեջան-Ռուսաստան եռակողմ հայտարարության իրագործումը տեղի է ունեցել ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի տարածաշրջան մուտքով: Այս խաղաղարար գործողությամբ հենց նրանց է վերապահված զսպողի և կրակի դադարեցման ռեժիմի երաշխավորի դերը, բայց, հաշվի առնելով այդ զորախմբի սահմանափակ կազմը, արդեն իսկ պարզ էր, որ այն կոչված է համալրելու և ավելացնելու անվտանգության այն պաշարը, որը տարիներ ի վեր իրականացվում է մեր ժողովրդի անվտանգության երաշխավորի՝ Պաշտպանության բանակի կողմից: Ստեղծված իրավիճակում անհրաժեշտ է գտնել Խաղաղապահ ուժերի և ՊԲ ստորաբաժանումների հերթապահության ու սահմանապահ գործողությունների այն ճիշտ համադրությունը, որը թույլ կտա առավելագույն չափով ապահովել Արցախում ապրող մարդկանց անվտանգությունն ու բնականոն կենսագործունեությունը:

— Պարոն Ղուլյան, Հայաստանում ձեւավորվել է «Ուժեղ Հայաստան Ռուսաստանի հետ միասին» շարժում՝ միտված ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների սերտացմանը: Հետաքրքիր է Ձեր տեսակետը այս շարժման հետ կապված:

֊Ակնհայտ է, որ շարժումը քաղաքական արձագանք է այն նոր իրողությունների, որ ձևավորվել են մեր տարածաշրջանում՝ Արցախի դեմ Ադրբեջանի կողմից ձեռնարկված նոր պատերազմի արդյունքում: Ճանաչելով շարժման ակունքներում կանգնած գործիչներին, վստահ եմ, որ այդ գաղափարի մեջ նրանք տեսնում են ինքնիշխան Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի նոր ու առավել սերտ հարաբերությունները Կովկասի և Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջաններում իր կենսական շահերը պաշտպանող Ռուսաստանի Դաշնության հետ: Ամեն ինչ կախված կլինի, թե փոխադարձության սկզբունքի պահպանմամբ ինչ իրական ծրագրեր կդրվեն այդ համագործակցության տակ:

Զրույցը` ԻԼՈՆԱ ԱԶԱՐՅԱՆԻ

Iravunk.com