Լուռ հեղափոխություն ենք անում. Կորյուն Խաչատուրյան

Կյանքի փորձ ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ է ապրել երկար տարիներ։ Սակայն Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնի երիտասարդ ղեկավար Կորյուն Խաչատուրյանի հետ կես ժամից քիչ տեւած զրույցը կարող է դաստիարակել, ուսուցանել եւ փոխել հաստատուն տեսակետներ։

-Հավատու՞մ եք արդյոք «հայրենի հողի կանչ» հասկացությանը:

—Մասամբ: Նախ՝ որովհետեւ շատ երկրներում եմ ապրել,  շատ եմ ճամփորդել եւ երբեւէ կապված չեմ եղել որեւէ հողի հետ։ Իմ երիտասարդությունն անցել է մի երկրում՝ Ֆրանսիայում, որտեղ հարեւանություն հասկացողություն չեմ ունեցել: Այդ առումով կասեի՝ ոչ, բայց․․․ ինչ-որ հետաքրքիր զգացողություն կա Արցախում։ Ես իմն եմ համարում Արցախը, առանց կապվածության, ուղղակի իմը՝ իմ քաղաքը, իմ ժողովուրդը, իմ ազգի պատմությունը, պատմության զարգացումը։ Ես ուզում եմ այդ ամեն ինչի մասնակիցը լինեմ:

-Լրանում է Ձեր՝ Արցախում գտնվելու երկրորդ տարին։ Երկա՞ր ժամանակ պահանջվեց, որ Արցախն ընդունի եւ ջերմացնի Ձեզ:

—Կարելի է ասել, որ Արցախը դեռեւս ամբողջովին չի ընդունել ինձ: Երկխոսության մեջ ենք այս պահին՝ ընդունվել-չընդունվելու շուրջ են տարվում բանակցությունները:

Ընդհանրապես դա բարդ մեխանիզմ է․

Առաջին հերթին, խնդիրն իմ մեջ է։ Ես, որպես հյուր, պետք է ադապտացվեի՝ բարբառին, ռուսերենին, որը արցախյան բարբառի մասնիկ է հանդիսանում, լեզվամտածողությանը եւ, անշուշտ, մարդկանց: Մեծ ջանք եմ թափել։ Իմ ադապտացիոն շրջանը բավական երկար տեւեց։ Դա պարզ պրոցես չէ:

Մյուս կողմից, խնդիրը հյուրընկալողների ու ընդունողների մեջ է՝ Արցախի մեջ է: Արդյոք ես իրենց մի մասնիկ էի, կամ՝ ոչ: Սկզբում, դժբախտաբար, ասացին՝ դու երբեք արցախցի չես դառնալու, ինչը ինձ մի քիչ զարմացրեց։ Ինձ հասկացրին, որ մենք պատրաստ չենք օտարներին ներգրավելու՝ ոչ հայերին, սակայն այդ օտարների շարքին են պատկանում նաեւ հայաստանահայությունն ու սփյուռքահայությունը։

Ես ծնվել եմ մի երկրում, որտեղ սեւամորթ-ֆրանսիացի կա, արաբ-ֆրանսիացի, քրիստոնյա-ֆրանսիացի, մուսուլման-ֆրանսիացի, չինացի-ֆրանսիացի: Բոլորին իրենք որպես ֆրանսիացի են համարում ու նույնիսկ հերքում են ազգային ծագումը։ Մենք՝ ընդհակառակը։ Նույնիսկ հայրենիք վերադարձած սփյուռքահային ենք դժվարանում լիովին մեր մասնիկը համարել: Երկար պրոցես է, որը համբերություն է պահանջում եւ քո, եւ տվյալ երկրի՝ այս պարագայում Արցախի համար: Ես չեմ նեղանում դրանից:

-Արժե՞ արդյոք սկսել զրոյից:

—Ոչ անընդհատ, բայց արժե։ Եթե կյանքում նման առիթ է ընձեռնվում՝ անպայման:

-Հարցազրույցներից մեկում նշել էիք, որ աշխատանքը ձեր համար կյանք է, այսինքն՝ Թումոն կյա՞նք է Ձեզ համար:

— Թումոն կյանքիս ամբողջականությունն է: Ես վաղուց Թումոն որպես աշխատանք չեմ համարում: Ես նույնքան ջերմ ու հանգիստ եմ ինձ զգում Թումոում՝ ինչքան տանը, նույնքան պիտանի՝ ինչքան տանը: Թումոն իմ՝ Արցախ տեղափոխվելու պատճառն էր։ Բացարձակապես չեմ զղջում ու չեմ փոշմանում:

Աշխատանքի բերումով կարողացել եմ իմաստավորել կյանքս։ Ապրում եմ իհարկե կյանքս ապրելու, հաճելի ժամանակ անցկացնելու համար, բայց նաեւ կարեւոր խորհուրդ ունի աշխատանքս՝ սերունդ ենք պատրաստում, լուռ հեղափոխություն ենք անում։ Ես դրան շատ-շատ եմ հավատում։

-Ի՞նչ է Թումոն սովորեցնում արցախցի պատանիներին:

-Չէի ասի՝ որ գիտելիք։ Բնականաբար, մենք ահագին նոր ու արդիական գիտելիքներ ենք տալիս երեխաներին, բայց մենք նաեւ հետեւողական ու շարունակական աշխատելաոճ ենք սովորեցնում իրենց։ Կարեւորություն ենք տալիս նաեւ խմբակային աշխատանքին:

Մենք սովորեցնում եւ խրախուսում ենք Արցախի պատանիներին՝ ազատ մտածել։ Դա ամենից կարեւորն է, որովհետեւ ազատ մտածելակերպը բերում է ստեղծագործության, իսկ ստեղծագործությունը բերում է նոր գաղափարների:

Դժվարություն հաղթահարելու, քայլ առ քայլ, կաթիլ առ կաթիլ առաջ գնալու մեխանիզմն ենք սովորեցնում իրենց։ Սովորեցնում ենք հավատալ, որ բոլոր դժվարությունները հաղթահարելի են եւ  որ դու անպայման առաջ կգնաս։

-Սիրու՞մ եք երեխաներին:

-Շատ: Փոքրուց եմ սիրել՝ թե ընտանեկան առումով եւ թե առհասարակ: Երեխան իր մեջ ունի ազնվություն, անմեղություն, եւ դրա վրա աշխատելը ինձ ահագին դուր է գալիս: Պատանի ժամանակ առիթ եմ ունեցել փոքր քրոջ, եղբոր, զարմիկների պահելու, եւ զբաղվելու, եւ օգնելու իրենց։ Երբ մեծացա, սկսեցի անհատական պարապմունքների միջոցով երեխաների հետ աշխատանք տանել տարբեր կենտրոններում, դպրոցներում, ճամբարներում: Երեխաների հետ շփումը ինձ համար շատ կարեւոր է:

Երեխաների հետ աշխատելը որքան հաճելի, այնքան դժվար ու պատասխանատու է։ Պատանիներին շատ հեշտ է սխալ կամ ճիշտ ճանապարհի վրա դնել։ Պետք է մանկավարժ ու միաժամանակ հոգեբան լինես։

-Իսկ որո՞նք են Արցախի երեխաների՝ հաջողությանը հասնելու հիմնական խոչընդոտները:

-Առաջին խոչընդոտը, անկասկած, ազատ մտածելակերպն է: Դժբախտաբար, այդ երեւույթը Արցախում մասսայական բնույթ է կրում: Շատ ինքնամփոփ են, շատ վախեցած, ամոթով։ Պետք է ազատել խոսքը, միտքը եւ նույնիսկ շարժը։

Արցախցիները՝ այնպես չէ, որ տեսել են աշխարհը կամ նույնիսկ իրենց երկիրը՝ Արցախը եւ Հայաստանը։ Իրենք պետք է զգան, որ հնարավորություն ունեն ամեն տեղ լինելու եւ ամեն ինչ տեսնելու:

Դպրոցներում հաճախ եմ հանդիպել երեխաների, որոնք, ճիշտ է, շատ քաղաքավարի, զգույշ ու կարգապահ են, բայց իրականում այդ ամենը գալիս է նրանից, որ դժբախտաբար իրենց այդ ազատությունը չի տրված ու իրենք պետք է անընդհատ լռեն, հնազանդվեն ու չարտահայտվեն: Դեռ շատ սահմանափակ են մտածում: Քննական եւ քննադատական միտք զարգացնելու մեծ ներուժ եմ տեսնում Արցախում:

Շատ բաներ կապված են պատմության, մշակույթի, այս տարածաշրջանի հետ: Ես չեմ մոռանում, որ մենք պատերազմական գոտում ենք։ Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ եմ հասկացել, թե պատերազմը ինչպիսի հոգեբանական ազդեցություն կարող է թողնել, բայց մենք ի վերջո պետք է հասկանանք, որ մենք ոչ թե Արցախի մի մասնիկն ենք, այլ ամբողջ աշխարհի։ Որ աշխարհը զարգանում է, ու մենք էլ պետք է կարողանանք այդ տեմպի մեջ մտնենք։ Տեմպի մեջ մտնելու համար էլ պետք է ընդունենք, որ կան տարբեր կարծիքներ, կան հակառակորդներ:

Արցախում քիչ եմ տեսել ըմբոստ մարդկանց։ Ոչ քաղաքական, ոչ մշակութային ցույց չենք տեսնում։ Ամեն ինչ ընդունված, գրված, որոշված է այստեղ։ Այդ ամենը բերում է վերը նշվածս խնդիրների։

Մեր երեխաների հետ կիսվելու դժվարություն ունեմ։ Իրենք քիչ են կիսվում, բացվում, որոշ բաներ ամոթ են համարում, որոշ բաներ՝ տաբու: Ես կուզեի, որ խոսքը եւ շարժը բացվի: Դա կբերի մտածելուն:

-Ինչպե՞ս է Թումոն պայքարում այդ խոչընդոտների դեմ:

-Մենք կազմակերպում ենք դասընթացներ, արտասահմանից հրավիրում ենք մասնագետներ։ Նրանց հետ շփում ստեղծելով՝ կարողանում ենք այդ շարժը ստեղծել: Ճապոնացին գալիս է Թումո եւ կիսվում է իր աշխարհայացքով, խոսում է ճապոնական մշակույթի, մտածելակերպի մասին, եւ դա ինչ-որ չափով պատկերացում է տալիս երեխաներին։

Ունենք դասընթացներ, որոնք կազմակերպում ենք տարբեր գյուղերում։ Վերջերս երկու ուսանողի հետ գնացել ենք Մեղրի քաղաք՝ չրի պատրաստման պրոցեսը նկարելու: Երեխաները երբեւիցե չէին գնացել Մեղրի։ Հնարավորություն են ունեցել ծանոթանալ եւ շփվել հայրենիքի այդ հատվածում ապրող մարդկանց հետ։

Ինչ վերաբերվում է խոսելուն, ապա մենք մեծ կարեւորություն ենք տալիս կարծիքներին, լինի դա վարժանքի միջոցով, զրույցների, թե Թումոյում ստեղծած աշխատանքների։ Ի վերջո, երեխաներն իրենց կարծիքն արտահայտում են իրենց ստեղծագործություններում՝ լուսանկարներում, ֆիլմերում ու ծրագրերում: Տարբեր միջոցներ ենք իրենց տալիս, որպեսզի կարողանան արտահայտվել:

Նկատել եմ, որ ուսանողները առաջին ամիսներին կաշկանդված են, ինքնամփոփ, ամաչկոտ եւ լուռ։ Բայց ունենք ուսանողներ, որոնք 3-րդ տարին են գալիս Թումո, ու ակնառու ձեւով տեսնում ենք, որ իրենք ձեռք են բերել համարձակություն, ըմբոստություն, որ նրանք դարձել են ձգտող ու պահանջկոտ:

Խոչընդոտները մի կողմ թողնելով՝ կարող եմ վստահորեն ասել, որ Արցախի երեխաները հարգանքով են եւ կարգապահ։ Ուղղակի աշխարհի հետ համընթաց քայլելու անհրաժեշտություն ունենք, պրոցեսի մեջ ենք եւ աշխատում ենք «խոչընդոտ ածականների» վրա։

-Ո՞րն է Թումո-ի հաջողության չափման միավորը։

—Մեր ուսանողների հաջողությունը։ Եթե ուսանողը հասնի ու նվաճի հետաքրքիր դիրք կամ պաշտոն, ընդունվի աշխարհի լավագույն համալսարաններից մեկը, դա կլինի ինչ-որ չափով նաեւ մեր շնորհիվ։ Նույնն էլ բիզնեսում է. եթե հաճախորդը գոհ է, բիզնեսատերը հաջողում է: Թումոյի հաճախորդներն ուսանողներն են։ Ինչքան ես կարողանամ որակով ու լավ սերունդ պատրաստեմ, այնքան ես երջանիկ կլինեմ ու կհամարեմ, որ հաջողել եմ:

-Նշեցիք, որ շատ երկրներում եք ապրել. Փարիզ, Թեհրան, Լոնդոն, Բելգիա: Հետաքրքիր է՝ որքանո՞վ են ճամփորդություններն ազդում երիտասարդի զարգացման եւ կայացման վրա:

-Շատ, ահավոր շատ: 15 տարեկան եմ եղել, երբ ֆրանսիական դպրոցում աշակերտների փոխանակման ծրագրի շրջանակներում 5 շաբաթով մեկնել եմ Ամերիկա՝ Բոստոն: Մանկության ընկերոջս ընտանիքն ապրում էր Նյու-Յորքում։ Զանգեցի ծնողներիս՝ ընկերոջս  այցելելու խնդրանքով: Նրանք կտրուկ մերժեցին ինձ՝ ասելով, որ փոքր եմ, վտանգավոր է: Ես չգնացի ու մինչեւ հիմա զղջում եմ:

Ռիսկը, անորոշությունը ու անծանոթությունն ամենահաճելին է ճամփորդության մեջ: Միայնակ ահագին տեղեր գնացի՝ Ավստրալիայից մինչեւ Հարավային Աֆրիկա։ Դա ինձ ահագին հասունացրել է եւ մեծ դեր է խաղացել ինքնակայացման, վախն ու դժվարությունները հաղթահարելու հարցում: Ինքնուրույն ու ինքնավստահ եմ դարձել ճամփորդությունների շնորհիվ։

-Ապրում եք կանոններով եւ սկբունքներո՞վ, թե՞ ենթագիտակցությունն ու զգացմունքներն են առաջնորդում Ձեզ:

-Երկուսը: Հավատում եմ, որ արդար, ճիշտ ու հետաքրքիր սկզբունքներով մարդն ահագին առաջ կգնա։ Մարդկային գործոնը ու զգացողական հարաբերությունները եւս կան, բայց դրանք պետք է բացառություն լինեն:

Չպետք է առաջնորդվել այս տարաշրջանին բնորոշ բանաձեւով՝ նախ բացառություններ են անում, հետո հիշում սկզբունքները: Մեր երկիրը եւս պետք է որդեգրի եւ կիրառի սկզբունքներ, որպեսզի վաղը չէ մյուս օրը մեր կառավարությունից բռնած մինչեւ ամբողջ շուկան ավելի կանոնավոր լինի։

Սկզբունքները որպես հիմք ընդունելով՝ պետք է երբեմն  կշռադատված բացառություններ անել:

-Կյանքում բոլորն ունենում են ձախողումներ: Ո՞րն է ձախողումների հաղթահարման Ձեր բանաձեւը:

—Ձախողումներից պետք է դասեր քաղել։ Դա է իմ բանաձեւը։ Ես իրականում ունեցել եմ շատ ծախողումներ։ Նախ եւ առաջ ընդունել եմ, որ կատարյալ մարդ չի լինում, բոլորն էլ ունենում են ձախողություններ: Ընդունելու պրոցեսը բավական երկար է տեւում, բայց պետք է ձախողումներից դասեր քաղել: Անձնական եւ պրոֆեսիոնալ առումով առաջ գնալու ամենաէֆեկտիվ տարբերակը ձախողումն է։ Ընդունիր, լսիր եւ փորձիր դաս քաղել:

-Հասնու՞մ եք Ձեր բոլոր նպատակներին:

—Պրոֆեսիոնալ առումով՝ այո, անկասկած, որովհետեւ գտել եմ իմ սիրած աշխատանքը՝ իմ սրտին մոտիկ ասպարեզը, եւ հանգիստ եմ։

Անձնական առումով՝ մի քիչ ավելի քիչ, որովհետու դեռեւս մաս չեմ կազմում Արցախի հասարակության։ Զգում եմ, որ այստեղ որոշ բաների պակաս կա, որոնք որ կուզեի լցնեին իմ առօրյան՝ մշակութային աշխույժ կյանքը, գիշերային կյանքը, փաբեր, սրճարաններ. ընկերական շրջապատս էլ համեմատաբար սահմանափակ է այստեղ: Բայց՝ լավ կլինի։

-Ինչպես հասկացա՝ Ձեր ապագան Արցախո՞ւմ եք պատկերացնում:

—Իմ ապագան պատկերացնում եմ այնտեղ, որտեղ ես երջանիկ կլինեմ: Այս պահի դրությամբ՝ այստեղ երջանիկ եմ: Տեսնենք: Ես ճամփորդող եմ, բայց լրացավ Արցախում գտնվելուս երկրորդ տարին։ Սա, կարելի է ասել, ամենից երկար ժամանակն է: Մեկական տարի էի մնում տարբեր երկրներում։ Եթե արդեն երկրորդ տարին այստեղ եմ, ուրեմն մի պատճառ կա: Արդյո՞ք հողի կանչն է…

Զրուցեց Լուսինե Թեւոսյանը