Արցախում էներգախնայողության միջոցառումները խիստ անհրաժեշտ են. Արմինե Ստեփանյան

Արցախի պետական համալսարանի ուսանողները «Արցախի շրջափակման ընթացքում ի հայտ եկած տնտեսական խնդիրները և դրանց լուծման ուղիները» թեմայով հոդվածների շարք են պատրաստել։

Այս անգամ ներկայացնում ենք մագիստրատուրա 2-րդ կուրսի ուսանող Արմինե Ստեփանյանի հոդվածը։

Արցախի շարունակվող շրջափակման պատճառով մի շարք ընկերություններ չեն կարողանում աշխատել, ինչը հանգեցնում է հարկային եկամուտների նվազեցմանը, աշխատատեղերի կրճատմանը, ավելացել է գործազրկությունը։

Առաջին անհրաժեշտության մի շարք ապրանքատեսակների մասով Արցախը բացառապես ներմուծող երկիր է, տվյալ պահին խանութները դատարկ են, քանի որ ներմուծում հնարավոր չէ իրականացնել: Սակայն եթե չլինեին բնակչության կողմից զանգվածային և խուճապային գնումները, առկա ապրանքատեսականին դեռ մի որոշ ժամանակ կբավականացնեին բնակչությանը: Նման իրավիճակներից խուսափելու նպատակով նախ խիստ առաջնահերթ է նոր ճանապարհի կառուցումը:

Պատերազմից հետո պետությունը խոշոր դրամական միջոցներ է տրամադրել բնակչությանը սոցիալական աջակցության համար: Ուստի ավելի ճիշտ կլինի՝ նոր ճանապարհը կառուցվեր, որը ապահով կլինի, և բնակչությունը չի լքի երկիրը:

Ներկայումս բնակչությանը ապահովում են սննդի 5 արտադրատեսակով՝ կիրառելով կտրոնային համակարգը, սակայն առաջին անհրաժեշտության ապրանքների շարքին են դասվում նաև հիգիենայի պարագաները: Առողջության պահպանման համար կարևոր է համապատասխան վիտամինների օգտագործումը, որոնք ավելի շատ պարունակում են մրգերը: Եթե իրավիճակը այսպես շարունակվի անհրաժեշտ է կտրոնային համակարգը կիրառել նաև նշված ապրանքների համար:

Առաջացած տնտեսական խնդիրները լուծելու համար անհրաժեշտ է, որ պետությունը ձեռնարկի ապրանքների արտադրանքը: Այս դեպքում կարող է հանձնարարել գործարարներին իրականացնել արտադրանքը:

Արտադրանքը թողարկելուց հետո պետությունը կգնի ողջ արտադրանքը և կիրականացնի սպառումը: Չնայած ճանապարհ փակ է, սակայն ռուս խաղապահների կամ այլ եղանակներով կարելի է ներկրել անհրաժեշտ ապրանքները, տվյալ դեպքում որպես աջակցություն կարող են նաև ներմուծել հումքը և կազմակերպել արտադրություն:

Այնուամենայիվ, ինչ արտադրություն էլ սկսենք իրականացնել, դա որոշակի ժամանակ է պահանջում, ուստի առաջին հերթին պետք է արտաքին քաղաքական խնդիրները լուծել, որպեսզի տնտեսական խնդիրները ևս լուծում ստանան:Երկրի յուրաքանաչյուր հեկտար հող պետք է օգտագործել գյուղատնտեսության զարգացման համար։

Անհրաժեշտ է բանջարեղենի և մրգերի սերմեր բերել և աճեցնել։ Մոտ 1,5 ամսից արդեն գարուն է, պետք է նախապատրաստվել գարնանային աշխատանքներին։Արցախում շաքարավազ չի արտադրվում, որը թույլ կտար ապահովել ներքին շուկայի պահանջարկի որոշ մասը։ Հետևաբար անհրաժեշտ է քայլ ձեռնարկել շաքարավազի արտադրություն ունենալու ուղղությամբ, ինչպես նաև դրա հումքի արտադրությունը սկսենք կազմակերպել մեր երկրում։ Շաքարավազը ստացվում է շաքարազգի մշակաբույսերի՝ հիմնականում շաքարի ճակնդեղի և շաքարեղեգի մշակման արդյունքում։

Անհրաժեշտ է ճակնդեղի սերմերը ներմուծել և աճեցնել։ Այն աճում է մոտավորապես 4 ամսում։Ճակնդեղի վրա հիմնված շաքարի արտադրության գործընթացը բաղկացած է արտադրության մի քանի քայլերից:
1. Արմատային մշակաբույսերի մաքրում կեղտից:
2. Լվացում — Դրա համար օգտագործվում են սարքեր, որոնք թույլ են տալիս մանրակրկիտ մաքրել հումքը:
3. Հումքը մաքրելուց և պատրաստելուց հետո անհրաժեշտ է որոշել դրանց նախնական քանակությունը:
4. Կտրատում — Այս փուլում ճակնդեղը մանրացվում է բարակ չիպսերի մեջ, օգտագործելով ճակնդեղի հատիչներ: Որպես կանոն, պատրաստի չիպսերի չափը տատանվում է 0,5-ից 1,5 մմ: Լայնությունը կարող է լինել մինչև 5 մմ:
5. Կարևոր է վերստին կշռել ստացված աշխատանքային կտորը և ստանալ թափոնների հարաբերակցությունը տվյալ խմբաքանակի հումքի մեջ:
6. Մանում — Արդյունքում ստացվածը անցնում է պտուտակային դիֆուզիոն ապարատի միջով ՝ հյութ ստանալու համար:
7. Հյութերի մաքրում:
8. Օշարակի պատրաստում — Այնուհետև հյութը գոլորշիանում է, խտանում է ցանկալի վիճակին:9. Եռացող օշարակ, գոլորշիացնող հեղուկ — Դրանից հետո ստացվում են շաքարի բյուրեղներ, որոնք ամբողջ գործընթացի նպատակն են:
10. Չորացում և սպիտակեցում — Այս փուլում շաքարը բերվում է սպիտակ ազատ հոսող արտադրանքի սովորական ձևի:
11. Փաթեթավորում:Միջինում 1 տոննա շաքարի ճակնդեղից կարելի է ստանալ մոտ 40% շաքար հեղուկ վիճակում և 10-15% հատիկավոր շաքար:1 տոննա սպիտակ ճակնդեղի վերամշակումից հետո ստացվում է մոտավորապես 100-150 կգ շաքարավազ:1 մարդը տարեկան սպառում է 24կգ շաքարավազ:Անձեռոցիկներ արտադրությունԹղթի անձեռոցիկների արտադրության հիմքը պատրաստված է ցելյուլոզայի (բջջանյութի) և վերամշակված թափոնների թղթի խառնուրդից:

Միաժամանակ անձեռոցիկների և թղթից այլ պարագա արտադրության ներդրման խիստ անհրաժեշտության կա Արցախում, դա կազմակերպելու համար պետք է կազմակերպվի ավտոմատ գծերի, փաթեթավորման սարքերի և հումքի ներկրումը: Սկզբնական շրջանում որպես հումք կարելի է օգտագործել Արցախում կուտակված թղթե թափոնները։ Օրինակ՝ միջինում սովորական անձեռոցիկների արտադրական գծերը նախատեսված են 230×230 մմ չափսերով մեկ երկու շերտի սպիտակ կտորների արտադրության համար`13-20 գ / մ² խտությամբ: Տվյալ դեպքում 1 րոպեում կարող են արտադրել մոտ 400-500 անձեռոցիկներ:Ներկայումս խնդիրներ կան էներգամատակարարման ոլորտում: Անհրաժեշտ է հնարավորինս նվազեցնել կախվածությունը Հայաստանից մինչ նոր ճանապարհի կառուցումը:

Հունվարի 10-ից Արցախում հովհարային անջատումներ են սկսվել, քանի որ ադրբեջանական կողմի ահաբեկչական վարքագծի պատճառով հնարավոր չէ իրականացնել շրջայց և կազմակերպել վթարավերականգնողական աշխատանքներ Գորիս-Ստեփանակերտ 110 կՎ Արցախը Հայաստանից սնուցող միակ բարձրավոլտ գծի 33-րդ կմ-ում, որտեղ ադրբեջանական կողմի դիտավորյալ գործողությունների արդյունքում պարբերաբար վթարներ են լինում։

Այս իրավիճակում էլեկտրաէներգիայի խնայման համար նպատակահարմար է օգտագործել լեդ լամպեր, արևային լուսավորման լամպեր:Արցախի գյուղերի մեծ մասը ձմռանը տունը ջերմացնում են վառելափայտի միջոցով, ստացվում է, որ էլեկտրաէներգիան հիմնականում օգտագործում են տունը լուսավորելու, հաց թխելու համար: Տվյալ դեպքում եթե էլեկտրաէներգիայի խնայման համար գյուղերում օգտագործեն լեդ լամպեր, արևային լուսավորման լամպեր, էլեկտրաէներգիայի օգտագործման հիմնական սպառումը կիրականացվի Ստեփանակերտում և շրջկենտրոններում:

Գնային առումով լուսադիոդային լամպերը մի փոքր ավելի թանկ են, սակայն շահագործման առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում դրանց խնայած էներգիան փոխհատուցում է կատարված ծախսը: Մարդկանց համար ամենակարևոր ցուցանիշներից մեկը լամպի ծախսած էլեկտրաէներգիայի քանակն է:

Լուսադիոդային լամպերը մոտ երկու անգամ ավելի քիչ էլեկտրաէներգիա են ծախսում`ապահովելով նույն լուսավորությունը:Ռուսաստանում և Չինաստանում գյուղական բնակավայրերի փոքր գետերի բնական ջրհոսքերի վրա կառուցվում են միկրո-հիդրոէլեկտրակայաններ: Այդ փորձը կարող է կիրառելի լինել նաև Արցախում։

Ուսանող՝ Արմինե Ստեփանյան

Արցախի պետական համալսարանի մագիստրատուրա 2-րդ կուրսի ուսանող 

Դասախոս՝ Սուրեն Պարսյան

Արցախի պետական համալսարանի դոցենտ, տ․գ․թ․