Մենք պատասխանատու ենք Հայաստանի և Արցախի յուրաքանչյուր այգաբացի համար․ Ջիվան Ավետիսյան

«Թևանիկ», «Վերջին բնակիչը» ֆիլմերից հետո ռեժիսոր Ջիվան Ավետիսյանը պատրաստվում է հանդիսատեսի դատին հանձնել նոր՝ «Դրախտի դարպասը» ֆիլմը։ Բացի դրանից, ռեժիսորը նոր մտահղացում ունի, որը կյանքի կոչելու համար ակտիվ բանակցությունների մեջ է տարբեր երկրների գործընկերների, արվեստագետների հետ։ Այդ աշխատանքների ընթացքում նա այցելել է Բելգիայի մայրաքաղաք Բրյուսել՝ ներկա գտնվելու ՀՅԴ Հայ Դատի Եվրոպայի գրասենյակի կողմից կազմակերպված «Վերջին բնակիչը» ֆիլմի ցուցադրությանը։ Օգտվելով առիթից՝ Բրյուսելում գտնվող «Ապառաժ»-ի թղթակիցը բացառիկ հարցազրույց է ունեցել անվանի ռեժիսորի հետ։

—Արդեն խոսվում է «Դրախտի դարպասը» ֆիլմի առաջնախաղի մասին: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեիք ֆիլմից. արդյո՞ք հաջողվել է իրականացնել բոլոր մտահղացումները:

-Երեք տարի շարունակ աշխատել ենք այդ ֆիլմի վրա, և իսկապես չէինք կարող կռահել, գուշակել, թե երբ կավարտենք։ Այդ ընթացքում դժվարին, բարդ, տարատեսակ խնդիրների այնպիսի դինամիկա ենք ունեցել, որ նույնիսկ անհավանական է թվում։ Բայց մենք շարժվել ենք հաստատակամ քայլերով, գիտակցելով, որ անպայման պետք է ավարտենք, և ավարտենք որակյալ ձևով, ու դա մեզ հաջողվել է: Այսօր կարող եմ ասել՝ այո՛, արդեն պրեմիերայի մասին պատկերացում ունենք, որը նախատեսվում է սույն թվականի հոկտեմբերին: Այժմ ֆիլմի շտկման վերջին աշխատանքներն են ընթանում, և պատրաստվում ենք մեծ պրեմիերայի, որին ներկա կլինի ողջ դերասանական կազմը, նաև, բնականաբար, միջազգային պրոդյուսերական թիմը:

—Ֆիլմը նկարահանվել է դրամահավաքի (crowdfunding) միջոցով հավաքագրված միջոցներով: Արդյո՞ք դրամահավաքը արդարացրել է իրեն:

-Տվյալ ֆիլմին աշխարհի տարբեր անկյուններից դրամական միջնորդություն են ցուցաբերել հազարից ավելի մարդիկ: Նրանց թվում կային հայեր, այլազգիներ, ովքեր տեղյակ են իմ նախորդ ֆիլմերի մասին, սիրել են դրանք: Ռեժիսորի համար մեծ երջանկություն է՝ ասել, որ այդքան թվով մարդիկ մասնակցություն են ունեցել: Պատճառը, կարծում եմ, գեղեցիկ պատմությունն է, հավատը, վստահությունը, Արցախի հարցը կարևորելը. գուցե մեկն էլ թաքուն սիրում է ինձ (ժպտում է-Տ․Ա․):

Սա բացառիկ է, որովհետև Հայաստանում ֆիլմ ստեղծելը արդեն իսկ դժվար է, կարելի է ասել՝ հերոսություն է: Ես գիտեմ, որ հերոսը այն մարդն է, որ հիմա Արցախի գյուղում մշակում է իր պապական հողը, հերոսը այն մարդն է, որ Արցախում վերանորոգում, շենացնում է իր պապական տունը, հերոսը այն 18 տարեկանն է, որ մեկնում է ժամկետային զինվորական ծառայության, հերոսը միայն նա չէ, որ հերոսացել է պատերազմի դաշտում: Արցախում ապրող 150 հազար մարդիկ հերոսներ են:

—Ինչո՞վ է առանձնանում «Դրախտի դարպասը» Ձեզ համար։

-Այն տարբերվելու է իր կառուցվածքով, դերասանական կազմով, պատմությամբ: Ինձ հետաքրքիր է Արցախի մասին պատմելը։ Ինձ համար կարևոր է երկու բան` ստեղծել ֆիլմեր, որոնք կլինեն արվեստի գործ, որոնք նաև կպատմեն Արցախի մասին, կդիտեն այլազգիներ: Ինչպես է պատահում, որ օտար դերասանների եմ ներգրավում: Այնպես չէ, որ դա ինքնանպատակ է կամ շատ գումարներ եմ ծախսում ու մարդիկ գայթակղվում են. ընդամենն առաջարկում եմ կարդալ սցենարը և ցանկության դեպքում հետ զանգել: Սցենարն ընթերցելուց հետո մարդիկ ցանկանում են աշխատել իմ առաջարկած պայմաններով:

—Ինչքանո՞վ եք կարևորում Արցախի մասին պատմող ֆիլմերի նկարահանումը։

-Ես շրջում եմ աշխարհով մեկ, անբացատրելի ու աննկարագրելի դժվարություններով, միջազգային ստեղծագործական թիմով, միջազգային դրամով հայկական ֆիլմ եմ ստեղծում: Այդ դժվարությունները շատերի համար ակնհայտ չեն: Բայց, միևնույնն է, եթե այդ 150 հազար հայը այնտեղ չլինի, ես այդ ուժը, այդ զորությունը, այդ հիմնավորումը ինքս իմ մեջ չեմ գտնի, այդ վստահությունը, անհրաժեշտությունը չեմ զգա ու չեմ գնա դրա հետևից:

Այս երկիր մոլորակի, տիեզերական հարթության որ մասում էլ լինենք, մենք պատասխանատու ենք Հայաստանի և Արցախի յուրաքանչյուր այգաբացի համար, և պետք է ամեն ինչ անենք, որ այդ առավոտները խաղաղ լինեն: Ես, իմ թիմը տարիներ շարունակ, արդեն երեք և ավելի տարիներ աշխատում ենք «Դրախտի դարպասը» ֆիլմի վրա, նույնքան աշխատել ենք նաև նախորդ ֆիլմերի վրա: Շատ դժվար է, բայց ինչն է հեշտ: Անքուն գիշերները կյանքի բնույթ են դարձել ինձ մոտ։ Երբ աշխատում ես աշխարհի տարբեր ժամային գոտիներում գտնվող մարդկանց հետ, նրանք պարտավոր չեն հանուն քո ֆիլմի արթուն մնալ, որ քեզ հետ խոսեն, դու ես պարտավոր հանուն քո ֆիլմի արթուն մնալ, որպեսզի հաջողես քո ֆիլմը, Արցախի մասին պատմող ֆիլմը (հարցազրույցից հետո ասաց, որ չի հիշում, թե երբ է նորմալ հանգստացել. քիչ քնելը կենսակերպ է դարձել, իսկ աչքերը անքնությունից կարմրել ու ցավում են- Տ․Ա.):

—Հաջողվե՞լ է արդյոք ֆիլմերի միջոցով Արցախի մասին ասելիքը տեղ հասցնել:

-Ասելիքը շատ-շատ է, բայց մաս առ մաս հաջողվում է: Ի վերջո, ինչ է իմ, մեր բոլորի ուզածը, որ վերջ դրվի այս պատերազմին, միջազգային հանրությունը կամ աշխարհը ընկալի, որ կա մի պատերազմ, որը դեռ շարունակվում է: Ես հանդիպում եմ տարբեր մարդկանց, և բոլորի մոտ պատերազմն ասոցացվում է հայտնի պատերազմների հետ: Այո, սարսափելի ու դատապարտելի են բոլոր պատերազմները, բայց մարդիկ չգիտեն մեր մասին: Համարյա 30 տարի առաջ է սկսվել այս պատերազմը և չի ավարտվել:

Ցանկացած մարդ, որ ուզում է հանգիստ ապրել, պետք է դիմացինի պատերազմով հետաքրքրված լինի: Ուզում եմ ներկայացնել այն միտքը, որ եթե Բրյուսելի բնակիչը գլոբալ առումով երազում է խաղաղության մասին և կարևորում է խաղաղությունը, ապա նա չի կարող անմասն մնալ ուրիշներրի դարդ ու ցավից, որը ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մի ժամանակ դիպչելու է իրեն: Հենց այս թեզն է իմ նոր ֆիլմի հիմքում: Կարևոր չէ, թե որտեղ ես ապրում, պատերազմը քեզ հեղեղի նման տանելու է. քեզ չտարավ, մյուսին է տանելու: Որևէ մեկը ապահովագրված չէ, քանի դեռ երկիր մոլորակի վրա կա մեկը, որ զինում է իր բանակը Արցախի վրա հարձակվելու համար: Ի վերջո, ո՞ւր է կրակելու այդ զենքը:

Բոլորը չեն պատրաստ մեզ հետ միասին քայլել Արցախի արահետներով, բայց պատրաստակամ մարդիկ էլ կան, և արդյունքում 6 երկրների հետ համատեղ է ստեղծվում «Դրախտի դարպասը», 4 երկրների հետ համատեղ է ստեղծվել «Վերջին բնակիչը»: Ես հիմա ճամփորդում եմ նոր երկրներ՝ նոր սցենարի շուրջ բանակցություններ վարելու:

—Արդյո՞ք մտադիր եք նկարահանել Արցախյան թեմայից դուրս ֆիլմեր:

-Թեմաները բազմազան են. օրինակ՝ սիրային պատմություն, որը Եվրոպայի սրտում է տեղի ունենում, բայց ինչ որ մի տեղ դիպչում է Արցախին: Հարցն այն չէ, որ ուրիշ թեմաներ չկան, թեմաները բազմաշերտ են` դավաճանություն, սեր, հույզեր, մարդասպանություն, բայց կներեք, այդ ամենը կարող է տեղի ունենալ Արցախում, կապ ունենալ նրա հետ:

Հարցը այն չէ, որ մենք ուրիշ թեմա չգիտենք. մենք կարծում ենք, որ ուրիշ թեման այսօր ավելի կարևոր չէ, քան Արցախը: Մենք այսօր նստած ենք Եվրոպայի սրտում, Բրյուսելում, բայց վաղն առավոտ երկուսս էլ կարող ենք հայտնվել պատերազմի մեջ: Իսկ պատերազմը հեղեղի նման լափում-տանում է ամեն ինչ և այլևս ոչինչ նույնը չէ: Մենք պետք է գիտակցենք, և յուրաքանչյուրս ջանանք՝ ամեն մեկս մեր գործով, աշխատանքով կանգնեցնենք վերահաս պատերազմը:

Հարցազրույցը՝ Տաթևիկ Աղաջանյանի