Հայ մնալն Անգլիայում գերխնդիր է. Արմանդ Աբրամյան
Անգլիայի հայ համայնքի պատմության, հիմնախնդիրների ու ապագա տեսլականների մասին Լոնդոնի Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միության հիմնադիր Արմանդ Աբրամյանը զրուցում է <<Ապառաժ>>-ի թղթակցի հետ:
Հայերը Մեծ Բրիտանիայում
Մեծ Բրիտանիայում հայկական համայնքներ ստեղծվել են XIX դարի 30-ական թվականներին՝ Լոնդոնում, Մանչեստրում և Լիվերպուլում։ Առաջին հայերն այստեղ Կոստանդնուպոլսից և Հնդկաստանից ժամանած վաճառականներն էին։ Արդեն 1870-ին Մանչեստրում կառուցվել է հայկական եկեղեցի (Սուրբ Երրորդություն)։ Մեծ Բրիտանիայի հայ գաղութը ստվարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ այնտեղ հաստատվել են Թուրքիայից, Իրանից և Կովկասից գաղթած բազմաթիվ հայեր։ XX դարի 60-70-ական թվականներին հայերի հոսքը Մեծ Բրիտանիա ավելացավ հատկապես Կիպրոսից, Լիբանանից, Սիրիայից և Եգիպտոսից։
Անգլիայում ապրող հայերի թվի մասին հստակ վիճակագրություն չկա, սակայն Լոնդոնում ապրում է շուրջ 12 000 հայ, սակայն համայնքն ընդհանրության մեջ միասնական չէ: Այսօր կան զանազան հայկական կազմակերպություններ, որոնք համագործակցում են իրար հետ:
Թեեւ Բրիտանիայում գործում է համայնքային և եկեղեցական խորհուրդ, որը կազմված է հայ ազգային կուսակցությունների և հասարակական կազմակերպությունների 17 ներկայացուցիչներից, սակայն այն չի հանդիսանում Անգլիայում ապրող հայերի ղեկավար մարմինը:
Նոր հոսք դեպի Անգլիա չկա, այդ պատճառով համայնքը գնալով փոքանում է: Իսկ Լոնդոնում ապրող հայերը տարիների ընթացքում ձուլվում են: Երիտասարդները իրար հետ անգլերեն են խոսում: Այսօր միայն տանը հայերեն խոսելը բավարար չէ լեզուն պահպանելու համար: Տան դռնից այն կողմ անգլերեն ու անգլիական միջավայրն է սկսում: Եթե Իրանում ապրող հայերը կարող էին պարսկերեն լավ չիմանալ, ապա Անգլիայի պարագայում չես կարող առաջադիմել, եթե անգլերեն լեզվին լավ չտիրապետես: Դա է նաեւ պատճառը, որ հայերեն լեզվի օգտագործումը կորցրել է իր կարեւորությունը:
Լոնդոնում գործում է երկու շաբաթական դպրոց, որոնցից մեկը հիմնադրվել է 1984 թվականին՝ լոնդոնահայ բարերարների նյութական օժանդակությամբ։ Դպրոցում սովորում է 3-17 տարեկան 150 աշակերտ։ Իսկ Գևորգ Թահթայանի անունը կրող կիրակնօրյա ազգային վարժարանի ծրագիրը ներառում է հայոց լեզու, պատմություն, մշակույթ առարկաները: Շաբաթվա մեկ օրը հայկական միջավայրում անցկացնելը շատ բան չի տալիս, բայց ոչնչից ավելի լավ է:
Այսօր հայ մնալն Անգլիայում գերխնդիր է: Հույս ունեմ, որ նոր սերունդը կհամախմբի Լոնդոնում ապրող հայությանը:
Լոնդոնի Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միություն /Հ.Մ.Ը.Մ./
Հայ ավանդական կուսակցություններից ներհամայնքային կյանքում ակտիվ դեր ունի ՀՅԴ-ն` իր կից կառույցներով, մասնավորապես՝ Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միության, որի հիմնադրման ակունքները համընկել են Պարսկաստանում ապրող հայերի համալսարանական տարիների հետ:
1979 թվականին Իրանի <<Արարատ>> կազմակերպության սկաուտական միության մի խումբ՝ խմբապետներով Անգլիա եկանք ուսանելու: Քույրս արդեն իսկ ապրում էր Լոնդոնում եւ նամակներում միշտ պատմում էր Լոնդոնի <<Հայ Տուն>>-ի մասին: Լոնդոն ժամանելուց մեկ ամիս անց այցելեցի այդտեղ եւ տեսա երեք սեղանների շուրջ նստած մարդկանց: Մի սեղանի շուրջ զրուցակիցները խսում էին թուրքերեն, 2-րդի շուրջ՝ անգլերեն, 3-րդի շուրջ՝ արեւմտահայերեն: Հասկացա, որ այդ տունն այնքան էլ հայկական չէ. անհրաժեշտ է հիմնել մի միություն, որը կհամախմբի Լոնդոնում ապրող հայությանը:
Միության անդրանիկ վայրը մեր ընկերներից մեկի տունն էր: Հանդիպում-ժողովների օրը՝ շաբաթ-կիրակին: Այդ ընթացքում ես միացել եմ Լոնդոնի ՀՅԴ Հայ Դատի հանձնախմբին, եւ Անգլիայով մեկ իրիկունները Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող ֆիլմեր էինք ցուցադրում: Հերթական ֆիլմի ցուցադրության ժամանակ հանդիպեցի այլ իրանահայ երիտասարդների, որոնք հետագայում միացան մեր <<տնային>> ժողովներին:
Թեւ ժամանակ առ ժամանակ կազմակերպվում էինք հայկական պարահանդեսներ, սակայն ազգային կյանքը բացակայում էր Լոնդոնում: Ժողովների ընթացքում որոշեցինք սկաուտական աշխատանքներ սկսել: Հայտարարություն տարածեցինք, եւ առաջին նիստին ներկայացան 20-30 հոգի, որոնք սկաուտական անցյալ ունեին եւ հետաքրքրված էին նախաձեռնությամբ: Այդպես հիմնադրվեց Անգլիայի սկաուտական միությունը:
Քիչ ժամանակ անց բավականին հաջողություն ունեցանք: Այդ շրջանում Պարսկաստանի հեղափոխության պատճառով բավական մեծ թվով գաղթողներ են եկան Անգլիա: Աշխատանքները արագ թափ ստացան, ընտրություններ ունեցանք եւ ընտրեցինք գերագույն մարմին:
Դաշնակցության ուղեգծով եւ գաղափարախոսությամբ ծավալած աշխատանքների արդյունքում՝ երկու տարի անց միության անդամների թիվը հասավ 200-ի, մի քանի տարի անց՝ 400-ի:
1982-ին պաշտոնապես միացանք Հ.Մ.Ը.Մ.-ի կառույցին, որպես միության 50-րդ մասնաճյուղը: Հ.Մ.Ը.Մ-ն նոր շունչ տվեց եւ էլ ավելի ամրացրեց մեր միությունը:
Հ.Մ.Ը.Մ-ն Անգլիայում գործող միակ կազմակերպությունն է, որը 38 տարի շարունակ կանոնավոր աշխատանքներ է տանում: Ցավոք, վերջին տարիներին անդամների թիվը պակասել է: Այսօր միությունն ունի 200 անդամ:
Լուսինե Թեւոսյան