ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ – Գումբուրդո գյուղի Սբ. Համբարձման եկեղեցու շուրջ վեճի առիթով
Սույն թվականի սեպտեմբերի 30-ին Ախալքալաքի շրջանի հայաբնակ Գումբուրդո գյուղի բնակչությանը թույլ չտրվեց նույն գյուղում 974 թվականին կառուցված հայ քաղկեդոնիկ ճարտարապետության լավագույն կոթողներից մեկի՝ Սբ. Համբարձման եկեղեցու բակ տեղափոխել նույն եկեղեցու տարածքում վրացական աշխարհիկ և հոգևոր վերնախավի կողմից իրականացված պեղումների արդյունքում հայտնաբերված և վերստին թաղված գումբուրդոցիների հիշատակին նվիրված խաչքարը:
Ինչպես Ջավախքում, այնպես էլ բազմաթիվ վայրերում առկա են 7-13-րդ հայ քաղկեդոնիկ ճարտարապետության լավագույն նմուշներ, ինչն արդյունք է 7-րդ դարում հայ եկեղեցու քաղկեդոնադավանության ընդունման և, ինչպես այդ դարում, այնպես էլ հետագայում, երբ արդեն 8-րդ դարի սկզբից՝ Հովհաննես Օձնեցի կաթողիկոսից սկսած հայ եկեղեցին կրկին մերժել էր Քաղկեդոնի ժողովի պահանջները, այդ ոճի ճարտարապետության նմուշների կառուցման:
Փաստենք, որ Գումբուրդոյի եկեղեցու շուրջ վեճը նոր չէ, այն ունի տասնամյակների վաղեմություն: Այս կնճռոտ վեճի թեժացման արդյունքում պարբերաբար գյուղ են այցելել վրաց բարձրաստիճան մի շարք պաշտոնյաներ, անգամ վարչապետ Զ. Ժվանիան: Հիշեցնենք, որ վերջին բախումը գյուղ բերեց այս անգամ ՆԳ նախարար Գ. Մգեբրիշվիլուն:
Ցավով ենք արձանագրում, որ ոչ մի պաշտոնյայի այց այդպես էլ չի տվել խնդրի փոխշահավետ լուծման ցանկալի արդյունք, այդ այցերը շատ անգամ կրել են դեկլարատիվ բնույթ և միտված են եղել գյուղի ազգաբնակչությանը ժամանակավորապես հանդարտեցնելուն: Արդյունքում՝ եկեղեցին դանդաղ, բայց հաստատուն կերպով նորոգվում է Վրաց ՈՒղղափառ եկեղեցու կողմից, ինչը գյուղի ազգաբնակչության համար խիստ անընդունելի է: Ավելին, նշյալ ճանապարհով հարցին լուծում տալը հղի է նորանոր վտանգներով և հնարավոր է պատճառ դառնա նորանոր արյունալի բախումների: Հիշեցնենք, որ այդպիսի բախումներով են ուղեկցվել նաև Ջավախքի մյուս քաղկեդոնիկ հուշարձանների՝ ՎՈՒԵ-ի կողմից սեփականացման գործընթացները, զորօրինակ՝ Սամսարի վիմափոր եկեղեցիների կամ Փոկայի եկեղեցու սեփականացման դեպքերը:
Հայոց հնագույն ավանդույթներով շարժվող և պատվախնդիր գումբուրդոցիների համար այս ամենը պարզապես անընդունելի է, և սեպտեմբերի 30-ի դեպքերը, որքան էլ ցավալի և անընդունելի, այդուհանդերձ, վերոնկարագրյալ իրողությունների բնական արձագանքներն են: Գաղտնիք չէ նաև, որ այս ամենը կարող է լավագույնս օգտագործվել Ջավախքում իրենց դիրքերն ամրացնող թուրք-ադրբեջանական դաշնազույգի կողմից:
Ելնելով կայացած իրողություններից և ապագայում սպասվելիք գործընթացներից, Սամցխե-Ջավախքի և Քվեմո Քարթլիի հայկական հասարակական կազմակերպությունների խորհուրդը հայտարարում է, որ 21-րդ լուսավոր դարաշրջանում դժվար է նսեմացնել որևէ ազգի կամ հասարակության, առավել ևս՝ հնագույն քաղաքակրթության կրող ջավախահայության արժանապատվությունը կամ օտարել վերջինիս արժեհամակարգի մաս կազմող որևէ տարր:
Ջավախահայությունը մշտապես հարգել է վրաց պետականությունը և իր կողքն ապրող եղբայրակիցների ստեղծած արժեքները, միաժամանակ՝ անհանդուրժող է գտնվել իր հանդեպ դրսևորվող անարդարությունների նկատմամբ: Վերջապես ժամանա՛կն է գիտակցելու այս անշրջելի իրողությունը:
Ըստ այդմ՝ Խորհուրդը պահանջում է վրաց աշխարհիկ և հոգևոր իշխանություններից՝ զերծ մնալ տասնամյակներով որդեգրված և Ջավախքի ազգաբնակչության շրջանում ծայրահեղ դժգոհություններ առաջացնող ցանկացած գործողությունից, ակտիվորեն բանակցել գումբուրդոցիների հետ՝ հասնելու համար երկու կողմերի համար ընդունելի և փոխշահավետ լուծման, ինչը և կարող է լավագույնս կանխել ապագայի անցանկալի զարգացումները:
Սամցխե-Ջավախքի և Քվեմո Քարթլիի հայկական հասարակական կազմակերպությունների խորհուրդ
1 հոկտեմբերի, 2017 թ.
ք. Ախալքալաք