Մաեստրո Մուրադյան. Իմ հաջողությունների գրավականն այն է, որ տրվում էի սիրով, անմնացորդ …
«Ապառաժ»-ի հյուրը Արցախի պետական կամերային նվագախմբի խմբավար և գեղարվեստական ղեկավար, տաղանդաշատ Գևորգ Մուրադյանն է, ով կպատմի իր անցած ստեղծագործական ուղու, արածների ու անելիքների մասին: Վերջերս, ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ, նա արժանացավ ԼՂՀ ժողովրդական արտիստի կոչման:
— Ինչպիսի՞ն էր մաեստրոյի կյանքը մինչև Արցախ գալը:
— Ծնվել եմ 1947 թվականին Երևանում, ներգաղթյալների ընտանիքում: Մայրս ռուսաց լեզվի ուսուցչուհի էր, իսկական մտավորական կին: Երաժշտությամբ չեմ զբաղվել մինչև 17 տարեկանը: Տանը ակորդեոն կար. ծնողներիցս գաղտնի, երբ որ իրենք տանը չէին լինում, սկսում էի նվագել: Մի անգամ մայրս պատահաբար եկավ, տեսավ, որ բավական լավ նվագում եմ… Եւ հաղթեց սերը դեպի երաժշտությունը: Կոնդի մշակույթի տուն գնացի, հետո փաստաթղթերս հանձնեցի Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական դպրոցի խմբավարական բաժին: Քանի որ նախնական երաժշտական կրթություն չունեի, սկզբից դժվար էր, բայց առաջին կուրսի երկրորդ կիսամյակում գերազանցիկ դարձա: Մերոնք սկսեցին հավատալ, որ ապագա ունեմ: Կոնսերվատորիան էլ գերազանց ավարտեցի: 1983 թվականին մասնակցեցի դիրիժորների համամիութենական 5-րդ մրցույթին, որտեղ դիպլոմ շահեցի: Խորհրդային մամուլում գովասանքի բավական երկար խոսքեր գրեցին, որ վառ տաղանդ եմ՝ շաղախված սարյանական գույներով և այլն: Այն ժամանակվա մշակույթի նախարարությունն ինձ ուղարկեց Վիեննա՝ կատարելագործվելու: Նշեմ, որ հայ դիրիժորներից միայն վաղամեռիկ Դավիթ Խանջյանին է դա հաջողվել՝ Հակոբ Խանջյանի և Տաթևիկ Սազանդարյանի որդուն:
1972 թվականին, երբ դեռ չէի ավարտել կոնսերվատորիան, հրավիրեցին Հայաստանի հանրային ռադիոյի և հեռուստատեսության սիմֆոնիկ նվագախումբ: Դա ինձ համար, անշուշտ, մեծ դպրոց էր: Ապա իմ կամքով բանակ գնացի, թեկուզ հնարավորություն ունեի չգնալու: Վերադարձա, իմ աշխատանքը շարունակեցի նվիրաբերումով ու անբասիր: Իմ հաջողությունների գրավականն այն էր, որ տրվում էի սիրով, անմնացորդ: Սիրո մեջ էլ է այդպես՝ եթե անմնացորդ չես տրվում, պատասխան չի լինում: Իմ մասին ասում էին՝ Գևորգ Մուրադյանի համար գործն ամեն ինչ է, փառքը՝ ոչինչ: Երբեք փառքի, կոչումների ետևից չեմ ընկել:
1988-ին եղավ չարաբաստիկ երկրաշարժը: Մեծ թվով բարերարներ եկան Հայաստան: Մեծանուն Լորիս Ճգնավորյանն էլ էր եկել Հայաստան: Գյումրիում նա կապ հաստատեց ՀԲԸՄ-ի նախագահ Լուիզ Սիմոն Մանուկյանի հետ: Լորիս Ճգնավորյանը ստանձնեց Հանրային ռադիոյի և հեռուստատեսության սիմֆոնիկ նվագախմբի խմբավարությունը: Զանգ եղավ մեր տուն, և առաջարկեցին, որ մենք միասին գործենք: Դա եղավ Լորիս Ճգնավորյան-Գևորգ Մուրադյան այն տանդեմը, որը մեծ առաքելություն էր այն մութ ու սոված տարիներին:
Սկսեց գործել նաև «Արամ Խաչատրյան» ֆիլհարմոնիկ սրահը, որը ջերմությամբ էր լցված ու հանդիսատեսի պակաս չկար: Բացի դրանից, ամեն շաբաթ կազմակերպում էինք նաև հոգևոր համերգաշար, քանի որ մոտենում էր Հայաստանում քրիստոնեության ընդունման 1700- ամյակը: Ասմունքում էին Վոլոդյա Աբաջյանը, Ամիրան Գալստյանը, Սարգիս Նաջարյանը: Վազգեն Առաջին վեհափառն էր մեր ակտիվ ունկնդիրներից: Գարեգին երկրորդի հետ եմ երկար ճանապարհ անցել. Սուրբ Գևորգ եկեղեցում հոգևոր երգչախումբն էի ղեկավարում: «Ֆիլհարմոնիկին» զուգահեռ եղել եմ նաև կոնսերվատորիային կից օպերային ստուդիայի նվագախմբի ղեկավարը: Այնուհետև ստեղծվեց Երևանի սիմֆոնիկ նվագախումբը, որը հովանավորվում էր Երևանի քաղաքապետարանի կողմից. ես նշանակվեցի նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր: Որոշ ժամանակ հետո ստեղծվեց Հայաստանի Ֆիլհարմոնիկ երգչախումբը: Պիտի ասեմ, որ իրոք միջազգային մակարդակի երգչախումբ դարձավ: Ցավոք, մենք դժվարությամբ ստեղծում ենք, բայց թողնում, որ հեշտությամբ քանդվի: Տնտեսական գործոնը, ճիշտ է, մեծ դեր է խաղում, բայց կարևորը հոգևոր արժեքները պահպանելն է:
— Ինչպե՞ս եղավ, որ որոշեցիք գալ Արցախ: Պատահականությու՞ն էր, թե՞ նախախնամություն:
— Տարիներ շարունակ աշխատեցի ֆիլհարմոնիկում, և օրերից մի օր ՀԲԸՄ-ի Երևանի գրասենյակի տնօրեն Աշոտ Ղազարյանը զանգեց ու ասաց. «Գևորգ, կուզենայի՞ր գնալ Արցախ»: Երևի նախնական այստեղ պլանավորել էին, ինչ-որ բան ծրագրել: Մեջս խանդավառություն առաջացավ: Ասացի՝ մի օր ժամանակ տուր: Հաջորդ օրը եկա, ասացի՝ գնում եմ Արցախ: Ինձ համար կարևոր էր, թե որքանով պիտի պիտանի լինեմ: Սա ամպագորգոռ բառեր չեն, իրոք այդպես էր: Արցախում, պարզվեց, իմ կարիքը եղել է և կա:
— Սկզբից ինչի՞ց սկսեցիք, ինչպե՞ս սկսեցիք:
— Հետս 12 հոգի էի բերել Երևանից: Իրենց թվաց, թե եկել են հանգստանալու. հիմա նրանցից միայն 3-ն են մնացել: Այնուամենայնիվ, հիմքը դրեցինք: Կարելի էր, օրինակ, Երևանում փորձեր անել, գալ ասել՝ սա Արցախի կամերային նվագախումբն է, բայց դա կլիներ խաբեություն: Երաժշտական դասարաններից տաղանդավոր երեխաներ հավաքագրեցինք: Հիմա նաև կամերայինին կից 10-11 երեխաներով ստուդիա ունենք: Պարտադիր չէ, որ նրանք անպայման երաժիշտներ դառնան, բայց անպայման ճաշակով, պիտանի մարդիկ կդառնան:
Այսօր իմ դերն Արցախում ո՞րն է, իհարկե՝հոգևորը պահպանելը: Եւ կարևոր է ստեղծել կայուն արժեքներ ունեցող միջին խավ: Եթե տեսնում ենք լեցուն դահլիճներ, ուրեմն պահանջ կա: «Դասական ալիք»-ը հեռուստատեսության նախաձեռնությունն էր: Դա նյութի տիրապետումն է, ձայնագրությունները, որ ֆանատիկորեն հավաքել եմ երկար տարիներ: Նյութի տիրապետումը շատ կարևոր է, որ կայուն լսարան ունենանք:
— Երբվանի՞ց է կամերայինը պաշտոնապես գործում:
— 2004 թվականից: Հյուրախաղերով եղել ենք Ավստրիայում, Նորվեգիայում, Գերմանիայում, և ամենուր բարձր գնահատանքի արժանացել: Նպատակ ունեմ դարձնել սիմֆոնիկ, բայց դա այնքան էլ հեշտ չէ: Պրոֆեսիոնալ, բարձր մակարդակի երաժիշտ բերելը Երևանից և այստեղ մշտապես բնակեցնելը՝ մի քիչ պրոբլեմատիկ հարց է: Կան գործիքներ, որ դասարաններ պիտի բացենք, բայց դրա համար դասատուներ են պետք, որ գործիքը դասավանդի: Տեսնենք, միգուցե ձևեր գտնենք: Եթե սիմֆոնիկը ստեղծվի, ինչ-որ մի տեղ ես իմ առաքելությունը կատարած կհամարեմ:
— Ձեր 70-ամյակի կապակցությամբ ժողովրդական արտիստի կոչումին արժանանալը պարտավորե՞ցնում է, թե՞ կատարածի գնահատականն է:
-Ո՛չ, ես պարզապես տերն եմ դրա: Ինձ համար ավելի կարևորն այն է, որ փողոցով քայլելիս մեծից փոքր ճանաչում են, բարևում: Իրոք, զգում եմ, որ ժողովրդական անձնավորություն եմ: Այդ կոչումները մի կողմից էլ շատ վտանգավոր են, քանի որ պիտի լինեն քո հագով, սազեն քեզ:
— Քանի տարի է, արդեն Արցախում եք: Դուք ձեզ գնահատվա՞ծ եք զգում:
— Արդեն 13 տարի է՝ Արցախում եմ: Իհարկե, գնահատված եմ զգում: Նախ՝ Աստծո կողմից. ինչքան էլ դժվար տարիներ էին, ես իմ սիրած գործով եմ զբաղվել: Այսօր ամբողջ հասարակության դժբախտությունը կայանում է նրանում, որ մեծ մասն իրենց գործով չեն զբաղվում: Ես իմ երեխաներին մեծացրել եմ իմ արվեստով: Եւ առայսօր Աստված ինձ այդ պահը տվել է: Էլ ի՞նչ է պետք մարդու համար: Եթե գայթակղվես բավարարվածությամբ, դա հորիզոնի պես բան է: Ինչքան մոտենում ես, այնքան ինքը քեզանից հեռանում է: Հենց դա է կյանքի շարժիչ ուժը՝ առողջ պիտի մոտենաս այդ հարցին: Գնահատված լինելը մեծ բան է: Դա ոչ թե պարծենալու համար է, այլ քեզ հույս է ներշնչում, որ ինչ որ անում ես՝ ճիշտ է: Ունենք ՀԲՄԸ-ի պես բարերար, նաև Արցախի պետական աջակցությունն ենք զգում:
— Իսկ Գևորգ Մուրադյանն ունի՞ սեփական ստեղծագործություն:
-Որպես պրոֆեսիոնալ երաժիշտ՝ ինձ համար ստեղծագործում եմ, բայց չեմ ցուցադրում: Խմբավարն իր կյանքի ընթացքում շփվում է բազմաթիվ ստեղծագործողների հետ և ճաշակ է ձևավորում: Իհարկե, որպես պրոֆեսիոնալ երաժիշտ՝ դա նպաստում է ինքնակատարելագործմանը, սակայն, քանի որ բծախնդիր երաժշտի մոտ նշաձողը շատ բարձր է դրված, ուստի չի ցուցադրում: Հայտնի երաժիշտներից շատ քչերն են, որ եղել են և՛ լավ խմբավարներ և՛ տաղանդավոր կոմպոզիտորներ: Դրանցից են Հերցոգ Բեռլիոզը, Ռիխարդ Վագները և Շտրաուսը:
— Երջանի՞կ է զգում մաեստրոն իրեն:
— Երջանիկ լինելը շատ հարաբերական զգացողություն է: Միայն իրեն հիմար դրության մեջ դնող մարդը կարող է ասել, որ երջանիկ է: Կյանքը կկորցնի իր իմաստը, իր հմայքը, որովհետև երջանկության հետ մեկտեղ տառապանք պիտի լինի, արգելքներ պիտի լինեն: Բացարձակ երջանկություն չկա, կա միայն կատարելության ձգտում:
Հարցազրույցը՝ Լիլիա Բաղրյանի